Alcohol en alcoholverslaving

Alcohol is misschien wel het meest gebruikte middel ter wereld. In verhouding tot de schade van het gebruik, is het in ieder geval het meest algemeen geaccepteerde middel. Hoeveel mensen in jouw eigen omgeving drinken wel eens een drankje? Tijdens een feestje of omdat het weekend is? Omdat je zo een week hard werken beloont, of gewoon, ter ontspanning? Hier kijkt niemand raar van op. Deze sociale acceptatie maakt alcohol een klasse apart. Hierin schuilt ook een groot risico; alcoholverslaving is een van de meest voorkomende verslavingen ter wereld.

Alcohol behoort eigenlijk tot de verdovende middelen. Het biedt gebruikers een roes, die vaak als prettig wordt ervaren. Vaak begint het drinken van alcohol onschuldig, maar het gebruik kan snel toenemen. Uiteindelijk kan je merken dat je zonder alcohol minder goed functioneert. De drank kan je leven steeds meer gaan beheersen en leiden tot negatieve gevolgen; er is dan sprake van een alcoholverslaving. Het is een progressieve verslaving die ook wel alcoholisme wordt genoemd.

Hoe ontstaat alcoholverslaving?

Alcohol heeft meerdere effecten op ons lichaam. De bekendste effecten zijn het veranderen van de motoriek en reactiesnelheid. Daarnaast heeft alcohol effect op de ademhaling, temperatuur en eetlust. Dit alles komt door de werking van alcohol op onze hersenen. Deze bevatten onze neurotransmittersystemen. Hier vinden wisselwerkingen van signaalstoffen plaats. Deze hebben invloed op ons voelen, denken en doen.

De invloed van alcohol werkt in op bepaalde signaalstoffen. Deze remmen op hun beurt de zenuwcellen. Als gevolg hiervan ontstaat er een gevoel van ontspanning bij de gebruiker. Daarnaast zorgt alcohol ervoor dat de remmende werking langer aanhoudt. Hiermee houdt dus ook het gevoel van ontspanning langer aan. Verder heeft alcohol invloed op het deel van het brein waarin de motoriek wordt aangestuurd. Hierdoor vermindert de fijne motoriek onder invloed van alcohol.

Een andere signaalstof die alcohol beïnvloedt, is mede verantwoordelijk voor leren en ons geheugen. Het gebruik van alcohol verstoort deze verbinding. Hierdoor vermindert het korte termijn geheugen. Daarnaast stimuleert alcohol op een indirecte manier de honger. Na het drinken van alcohol wordt de eetlust dus groter.

Dopamine en opiaten

De meest bekende stof, dopamine, werkt mee aan het ontstaan van een alcoholverslaving. Deze signaalstof wordt afgegeven na het drinken. Hierdoor ervaar je beloning en een plezierig gevoel. Door dit gevoel steeds opnieuw te willen beleven, kan er een geestelijke verslaving ontstaan. Nog een andere stof versterkt het gevoel van gelukzaligheid. Deze noemen we serotonine. Deze versterkt de wil tot het drinken, en daarmee het risico op een alcoholverslaving, nog meer.

Alcohol heeft ook invloed op de opiaten in onze hersenen. Opiaten ken je misschien als morfine of het middel heroïne. Opiaten zijn echter ook van nature in ons brein aanwezig. Deze groep signaalstoffen hebben ook een remmende werking op ons zenuwstelsel. Zij hebben vooral invloed op onze ademhaling. Alcohol maakt deze stoffen actiever, waardoor de ademhaling vertraagt of zelfs stopt. Daarnaast heeft het drinken van alcohol nog op een andere manier invloed op opiaten. De activering van dit systeem werkt namelijk door op de afgifte van endorfines. Deze verzachten pijn en er ontstaat een euforisch gevoel. Dit veroorzaakt wederom het risico op een alcoholverslaving.

Zoals het geval is bij haast elke verslaving, heeft een alcoholverslaving dus zowel geestelijke als lichamelijke effecten. Bij een alcoholverslaving is de lichamelijke afhankelijkheid zeer ingrijpend. Hierbij is er sprake van tolerantie en ontwenningsverschijnselen.

Tolerantie bij alcoholverslaving

Tolerantie zorgt voor het nodig hebben van steeds meer alcohol. Het gebruik van dezelfde hoeveelheid biedt na een tijd namelijk niet meer hetzelfde effect. Dit komt doordat bepaalde verbindingen in de hersenen veranderen door het gebruik. De gevoeligheid van het brein voor alcohol wordt daardoor minder. Hierdoor worden er minder remmende signalen afgegeven bij gebruik. Het ‘oude’ effect kan dan alleen worden behaald door meer alcohol te drinken. Bij een alcoholverslaving houdt het bovenstaande proces zichzelf in stand. Dit heeft als gevolg dat het gebruik en de bijkomende schade blijven toenemen.

Ontwenningsverschijnselen

Ontwenning ontstaat wanneer iemand met een alcoholverslaving opeens stop met drinken. Voorbeelden van deze verschijnselen zijn trillen, zweten, slapeloosheid, rusteloosheid, angstig zijn en depressie. Dit komt doordat de stoffen die de hersenen remmen onder invloed nu minder actief zijn. Hierdoor voel je je overprikkeld. Andere stoffen die normaal geblokkeerd worden door alcohol, zorgen voor nog meer overprikkeling. Hiervan is slapeloosheid een gevolg. De hoeveelheid dopamine in de hersenen neemt daarnaast ook af. Dit veroorzaakt depressieve gevoelens.

Andere oorzaken

Het ontstaan van een verslaving heeft vaak meerdere oorzaken. Zo ook bij een alcoholverslaving. Een van deze oorzaken is de erfelijke factor; wanneer er alcoholisme in de familie voorkomt. Er is dan een groter risico voor de kinderen om ook een alcoholverslaving te ontwikkelen. De opvoeding is daarbij natuurlijk ook van belang. Zo is meer blootstelling aan en acceptatie van alcoholgebruik van invloed op het gebruik. Andere factoren zijn stress, depressie, een instabiel zelfbeeld, onzekerheid en sociale drang. Een druk sociaal leven kan het risico op de ontwikkeling van alcoholverslaving vergroten; de mate van blootstelling aan drank is dan ook vaak hoger.

Wanneer spreek je van alcoholverslaving?

Soms is het moeilijk om te erkennen of zelfs maar te herkennen dat je een probleem hebt. Bij een alcoholverslaving is dit wellicht nog moeilijker. Het is zodanig geaccepteerd in onze samenleving; waar ligt de grens tussen ‘normaal’ en probleemdrinken? Het verlies van controle over je gebruik is een van de kernmerken. Zoals wanneer je geen mate kunt houden of steeds vaker drinkt. Een ander kenmerk is dat je dagelijks functioneren verslechtert. Je kan zoal merken dat je geestelijke, lichamelijke of sociale klachten krijgt.

Twijfel je of jij of een naaste een alcoholverslaving heeft? Kijk dan hier.


Benieuwd naar de cijfers over alcoholverslaving in Nederland? Klik dan hier.