Wat is gedragsverslaving?

Een gedragsverslaving is een verslaving aan een gewoonte; een verslaving aan het herhaaldelijk uitvoeren van een handeling. Het wordt ook wel procesverslaving genoemd. Net als bij een verslaving aan middelen, treedt er een sterke drang tot herhaling op. Andere kenmerken zijn een verlies aan controle en gewenning. In tegenstelling tot een verslaving aan middelen, treedt hier geen lichamelijke afhankelijkheid op. Wel kan onthouding bij een gedragsverslaving onprettige gevoelens opwekken; die kunnen ook in het lichaam gevoeld worden. Een gedragsverslaving kenmerkt zich wel door geestelijke afhankelijkheid. Hierdoor ervaar je een enorme drang naar het uitvoeren van het gedrag. Dit komt door dwingende gedachten en gevoelens. Hierdoor is het zo moeilijk om de gedragsverslaving te doorbreken.

Hoe werkt gedragsverslaving?

Een gedragsverslaving wordt dus veroorzaakt door een gewoonte. Deze ontstaat doordat het gedrag een fijn gevoel geeft; een beloning in de hersenen. Dit wordt veroorzaakt door twee dingen: Ten eerste, het uitvoeren van de handeling zelf. Ten tweede, de ontstane opwinding of verwachting; zelfs wanneer het gedrag nog niet is uitgevoerd.

De beloning ontstaat door het vrijkomen van dopamine. Dit gebeurt bij elke herhaling van het gedrag. Veel mensen die afleiding van de realiteit zoeken zijn hier vatbaar voor. Een gedragsverslaving ligt dan op de loer. Het fijne gevoel is verslavend. Dit proces is vergelijkbaar met een verslaving aan middelen. Het verschil bij een gedragsverslaving is de indirecte beloning; er wordt namelijk niks ingenomen. Er dringt dus geen verslavende stof door in de hersenen. We spreken hier dan ook wel van een ‘natuurlijke’ beloning.

Soorten gedragsverslaving

Tegenwoordig wordt een verslaving aan een middel vaak erkend als ziekte. Dit geldt niet voor alle gedragsverslavingen. De werking ervan is namelijk nog veel minder lang bekend. Naar de betrokkenheid van de hersenen vindt nog veel onderzoek plaats. De volgende gedragsverslavingen zijn de meest voorkomende:

• Gokverslaving
• Gameverslaving
• Social media verslaving
• Internetverslaving
• Seksverslaving
• Koopverslaving
• Werkverslaving
• Eetverslaving
  
  

Kenmerken en gevolgen

Twijfel je of jij, of een naaste, een gedragsverslaving heeft? De bekendste kenmerken zijn:

• Het willen ontsnappen aan gedachten
• Dempen of versterken van gevoelens
• De herhaling van gedrag
• Een toenemende mate van herhaling
• Meer tijd ermee kwijt dan je zou willen
• Je dagelijks leven lijdt eronder
• Je voelt je ellendig als je het gedrag niet uitvoert
• Het beheerst je leven
• Het niet kunnen stoppen
  
  

Een gedragsverslaving heeft ernstige gevolgen. Op lichamelijk, sociaal en financieel gebied kunnen problemen ontstaan. De bekendste gevolgen zijn:

• Er ontstaat dwangmatigheid
• Er wordt veel geld in gestoken
• Manipuleren, liegen of stelen
• Nalatige zelfzorg
• Toenemende gezondheidsklachten
• Negatief effect op de nachtrust
• Het vereenzamen of isoleren
  
  

Informatie en hulp

Het is belangrijk om een gedragsverslaving vroeg te herkennen. Hoe langer de verslaving aanhoudt, hoe sterker het patroon. Dit leidt vaak tot ernstigere gevolgen. Voor de behandeling is het soort gedragsverslaving van belang. Zo kun je iemand met een internetverslaving niet de toegang tot internet ontzeggen. Daarvoor is internet te zeer een onderdeel in onze samenleving. Zo geldt dit voor bijna alle gedragsverslavingen.

Twijfel je of jij of een naaste een verslaving heeft? Kijk dan hier voor meer informatie, of neem contact met ons op. Reconext GGZ biedt professionele hulp op maat.


Benieuwd naar de cijfers over verslaving in Nederland? Klik dan hier.